Bombus terrestris may be mistaken for other species of the same subgenus. Queens, however, are rather easily recognized : their coat is shorter and their yellow stripes darker than in B. lucorum, B. cryptarum (and B. magnus absent from Turkey).
While B. terrestris is differentiated in several subspecies in Western Europe; it is far less polymorphic in the oriental part of its distribution. There is no perceptible difference between the populations from the Balkan, Asia Minor, the Ural and the mountains of central Asia: they all belong to the subspecies dalmatinus (Aytekin et al. 2003; Rasmont et al. 2008).
B. terrestris is common in a large part of Europe and has been successfully domesticated since 1987. It has therefore been dealt with in many publications (see Rasmont et al. 2008 for a summary).
In Turkey, as in the whole Mediterranean area, B. terrestris is the only bumblebee able to live in winter. While it shows 2 or 3 generations in S France (Rasmont et al. 2008), in Antalya, there is only one (Güler et al. 2008). In the Akçakoca surrounding (Bolu region), we found however new founding queens and the workers of a former generation foraging together as soon as end February and this could be the indication that it could be 2 generations along the Black Sea coast.
In Anatolia Rasmont & Flagothier (1996) found B. terrestris form 0 to 2200 m and 80 % between 2 and 1510 m. It represents 75% of all the bumblebees specimens below 500 m in the Taurus mountains (Kaftanoğlu, 2000).
Bombus terrestris is a highly polylectic bumblebee, collecting from hundreds of different flower species. However, we have relatively few data about Turkey. Özbek (1997) mentions 62 favorite plant taxa, among which Vitex agnus-castus L. is the late-summer staple for the whole Aegean region. In Anatolia, we observed 29 visited plant species, mainly Symphytum asperum Lepechin (49 cases), Anchusa officinalis L. (44), and Echinops orientalis Trautv. (40).
For the winter generation, the main choice is clearly for Arbutus unedo in various Mediterranean countries. We have thousands winter observations on this plant in most Aegean islands. Güler et al. (2008) also give Arbutus andrachne, Eriobotrya japonica and Clematis cirrhosa as main plants for winter.


Bombus terrestris peut être confondu avec les autres espèces du même sous-genre. Les reines, toutefois, sont assez facilement reconnaissables : leur pelage est plus ras et leurs bandes jaunes sont plus foncées que chez B. lucorum, B. cryptarum (et B. magnus, absent de Turquie).
Tandis que B. terrestris présente plusieurs sous-espèces dans l'ouest de l'Europe, il est beaucoup moins polymorphe dans la partie orientale de sa distribution. Il n'y a pas de différence perceptible entre les populations des Balkans, de l'Asie Mineure, de l'Oural et des montagnes d'Asie Centrale: elles appartiennent toutes à la ssp. dalmatinus (Aytekin et al. 2003; Rasmont et al. 2008).
B. terrestris est commun dans une grande partie de l'Europe et a été domestiqué avec succès depuis 1987. Il est de ce fait cité dans de nombreuses publications (cf. Rasmont et al. 2008 pour un résumé).
En Turquie, tout comme dans toute la zone méditerranéenne, B. terrestris est le seul bourdon qui vive en hiver. Tandis qu'il a 2 ou 3 générations dans le sud de la France (Rasmont et al. 2008), à Antalya, il n'en a qu'une seule (Güler et al. 2008). Dans les environs d'Akçakoca (Bolu region), nous avons toutefois trouvé des reines fondatrices et les ouvrières d'une génération précédente qui butinent ensemble déjà en fin février. Ceci est une indication qu'il y aurait 2 générations le long des côtes de la Mer Noire.
En Anatolie, Rasmont & Flagothier (1996) trouvent B. terrestris de 1 à 2200 m dont 80 % de 1 à 1510 m. L'espèce représente 75% de tous les spécimens de bourdons en dessous de 500 m dans le Taurus ( (Kaftanoğlu, 2000).
Bombus terrestris est un bourdon hautement polylectique, capable de butiner sur des centaines d'espèces de plantes. Malheureusement, nous n'avons qu'assez peu de données au sujet de la Turquie. Özbek (1997) mentionne 62 plantes favorites, parmi lesquelles Vitex agnus-castus L. représente le choix de base à la fin de l'été pour toute la région Egéenne. En Anatolie, nous avons observé 29 plantes visitées, dont surtout Symphytum asperum Lepechin (49), Anchusa officinalis L. (44), et Echinops orientalis Trautv. (40).
Pour la génération d'hiver, le choix principal est clairement Arbutus unedo dans plusieurs pays méditerranéens. Nous avons des milliers d'observations hivernales sur cette plante dans la plupart des îles Egéennes.


Bombus terrestris aynı altcinsin diğer türleri ile kolaylıkla karıştırılabilmektedir. Diğer taraftan kraliçeleri teşhis etmek biraz daha kolaydır: bunlardaki tüyler daha kısadır ve sarı bantlar B. lucorum ve B. cryptarum'a göre daha koyu renklidir (B. magnus türü Türkiye'de bulunmamaktadır).
B. terrestris türü Batı Avrupa'da çok farklı alttürlere ayrılmışsa da bu dağılımın doğusunda az çok polimorfik bir karaktere sahiptir. Balkanlar, Küçük Asya, Urallar ve Orta Asya'daki dağlardaki populasyonlarda belirgin bir farklılık gözlemlenmemektedir ve bunların tamamı dalmatinus alttürüne dahildir (Aytekin et al., 2003; Rasmont et al., 2008).
B. terrestris Avrupa'nın büyük bölümünde yaygındır ve 1987 yılından beri başarılı bir şekilde yapay üretimi yapılmaktadır. Bu nedenle bu tür hakkında çok sayıda yayın bulunmaktadır (Geniş özet için bkz. Rasmont et al., 2008).
Türkiye'de tıpkı tüm Akdeniz sahilinde olduğu gibi B. terrestris kışın da yaşayabilen tek bombus arısı türüdür. Fransa'nın güneyinde yılda iki ya da üç kuşak verirken (Rasmont et al., 2008), Antalya'da tek bir kuşak görülmektedir (Güler et al., 2008). Akçakoca (Bolu) civarında ise Şubat ayı sonunda birlikte aktif halde genç kraliçeler ve işçilere rastladık ve bu nedenle de Karadeniz sahilinde yılda iki kuşak verebileceğine dair izlenimler edindik.
Anadolu'da Rasmont & Flagothier (1996) B. terrestris'i 0 ile 2200 metre aralığında ve %80'ini de 2 ile 1510 metre yükselti aralığında tespit etmişlerdir. Toroslar'da örneklerin %75'i 500 metrenin altında bulunmuştur (Kaftanoğlu, 2000).
Bombus terrestris yüzlerce farklı bitki üzerinden toplanmış yüksek polilektik bir bombus arısıdır. Diğer taraftan Türkiye hakkında görece daha az veri bulunmaktadır. Özbek (1997) 62 bitki taksasından bahsetmektedir ve bunlar arasında Vitex agnus-castus L. tüm Ege Bölgesi için yazın geç dönemlerinde en baskın tür konumundadır. Anadolu'da tarafımızdan genelde Symphytum asperum Lepechin (49 örnek), Anchusa officinalis L. (44) ve Echinops orientalis Trautv. (40) olmak üzere 29 bitki türü gözlemlenmiştir.
Kışın meydana gelen kuşakta pek çok Akdeniz ülkesinde Arbutus unedo en çok tercih ettiği bitki türüdür. Biz de kış döneminde Ege Adaları'nda bu bitki üzerinde binlerce örnek gözlemledik. Güler et al. (basımda) da kış döneminde Arbutus andrachne, Eriobotrya japonica ve Clematis cirrhosa bitkilerini bildirmiştir.