Bombus (Subterraneobombus) fragrans

(Pallas, 1771)

Taxon referenced in page Bombus of Turkey
Author(s) : A. Murat Aytekin,Osman Kaftanoğlu & Didier Flagothier,Pierre Rasmont
Bombus fragrans is a very characteristic species. The queens are huge, the largest in the West-Palaearctic region. It is therefore most unlikely that a fragrans queen be ever mistaken for another species. As B. fragrans is conspicuous and easy to recognise, one should expect that it has been much written about. This is not the case, because the species is uncommon. Regarding the vastness of its distribution, the total number of specimens in the collections is very low.
In Anatolia, it is found only on the plateau : Rasmont & Flagothier (1996) state an interval of 1000 to 2325 m with 80% of the catch between 1370 and 1950 m (median : 1500 m, n=151).
Bombus fragrans is a clearly stenotopic species, confined to the true steppe. In Anatolia, it is specially common in the various forms of Astragalus steppes. In contrast, we did not observe it in the Alfa (Stipa tenacissima), nor in the Alhagi, nor in the Acantholimon steppes. It is also absent from the more or less saline, sub-desertic Mesopotamian steppes. These very narrow ecological preferences may explain the rareness of the species.
The species most often coexisting with B. fragrans are B. zonatus and B. argillaceus and, to a lesser extent, B. niveatus, B. persicus and B. sulfureus.
For Anatolia, Özbek (1983) mentions only Trifolium pratense and Salvia sp. From our own data, we may draw the following list : Anchusa officinalis (23 observations), Carduus acanthoides (19), Centaurea behen (15), Anchusa leptophylla (9), Centaurea solstitialis (6), Marrubium parviflorum (6), Ononis spinosa (6), Astragalus sp. (3), Boraginaceae (2), Echium italicum (2), Achillea coronatum (1), Acroptilon repens (1), Anchusa sp. (1), Carduus sp. (1), Centaurea kotschyi (1), Cephalaria procera (1), Onobrychis tourneforti (1), Salvia angustifolia (1), Salvia virgata (1), Stachys sp. (1), Trifolium pratense (1). By families, this list amounts to : Compositae (45), Boraginaceae (37), Leguminosae (11), Labiatae (10).
In the oblast of Belgorod (Russia), Grinfel'd (1978) found the B. fragrans nests in the burrows of the souslik (Citellus suslicus), a Sciuridae rodent living in numerous colonies. Indeed, in Anatolia, we have repeatedly observed numerous colonies of sousliks in places where we collected B. fragrans.

Bombus fragrans est une espèce très caractéristique. Les reines sont énormes, les plus grandes reines de bourdons de la région paléarctique. De ce fait, il est fort improbable de confondre une reine de fragrans avec n'importe quelle autre espèce. Comme B. fragrans est aussi visible et facile à reconnaître, on aurait pu s'attendre à ce qu'on ait beaucoup publié à son sujet. Ce n'est pas le cas car l'espèce est peu commune. Au regard de sa vaste aire de distribution, le nombre de spécimens en collection est très faible.
En Anatolie, on trouve fragrans sur le plateau : Rasmont & Flagothier (1996) l'indiquent dans un intervalle de 1000 à 2325 m avec 80% des observations entre 1370 et 1950 m (médiane : 1500 m, n=151).
Bombus fragrans est une espèce clairement sténotope, confinée à la steppe vraie. En Anatolie, il est surtout commun dans les diverses formes de steppes à Astragales. Au contraire, nous ne l'avons pas observé dans les steppes à Alfa (Stipa tenacissima), à Alhagi, ni à Acantholimon. Il est aussi absent des steppes subdésertiques plus ou moins salines de la Mésopotamie. Ces préférences écologiques fort étroites expliquent la rareté de l'espèce.
B. fragrans coexiste avec B. zonatus et B. argillaceus et, moins souvent, avec B. niveatus, B. persicus et B. sulfureus.
Pour l'Anatolie, Özbek (1983) mentionne seulement Trifolium pratense et Salvia sp. comme fleurs butinées. De nos propres données, nous avons la liste suivante : Anchusa officinalis (23 observations), Carduus acanthoides (19), Centaurea behen (15), Anchusa leptophylla (9), Centaurea solstitialis (6), Marrubium parviflorum (6), Ononis spinosa (6), Astragalus sp. (3), Boraginaceae (2), Echium italicum (2), Achillea coronatum (1), Acroptilon repens (1), Anchusa sp. (1), Carduus sp. (1), Centaurea kotschyi (1), Cephalaria procera (1), Onobrychis tourneforti (1), Salvia angustifolia (1), Salvia virgata (1), Stachys sp. (1), Trifolium pratense (1). Par famille, cette liste se regroupe comme suit : Compositae (45), Boraginaceae (37), Leguminosae (11), Labiatae (10).
Dans l'oblaste de Belgorod (Russie), Grinfel'd (1978) a trouvé les nids de B. fragrans dans les terriers des sousliks (Citellus suslicus), un rongeur Sciuridae qui vit en colonies populeuses. De notre côté, nous avons aussi observé de nombreuses colonies de sousliks dans les stations où nous avons collecté B. fragrans en Anatolie.

Bombus fragrans çok karakteristik bir türdür. Kraliçeler oldukça iridir, batı Plaearktik’teki en büyük türdür. Bu nedenle bir fragrans kraliçesi ile başka bir türün karıştırılması pek kolay değildir. B. fragrans belirgin ve tanımı kolay bir tür olduğu için hakkında epeyce bilgi bulunduğu düşünülebilir. Ancak durum böyle değildir zira çok yaygın bir tür değildir. Dağılımının çok yaygın olmaması nedeni ile bu türün kolleksiyonlardaki birey sayısı da oldukça azdır.
Anadolu’da genellikle yalnızca platolarda bulunmuştur. Rasmont & Flagothier (1996) 1000 ile 2325 m’lik bir aralık vermektedirler, örneklerin de %80’i 1370 ile 1950 m aralıktandır (ortalama 1500 m, n=151).
Bombus fragrans çok belirgin biçimde stenotopik bir türdür ve gerçek steplere özgüllük gösterir. Anadolu’da özellikle değişik Astragallus steplerinde görülmektedir. İlginç bir şekilde bu türü ne Alfa (Stipa tenacissima), ne Alhagi ne de Acantholimon steplerinde gözlemlemedik. Ayrıca az çok tuzlu ve yarı-çöl Mezopotamya steplerlerinde de bulunmamaktadır.
B. fragrans ile özgüllük gösteren türler B. zonatus ve B. argillaceus olup bazı daha nadir hallerde B. niveatus, B. persicus ve B. sulfureus’tur.
Anadolu’da Özbek (1983) yalnızca Trifolium pratense ve Salvia sp.’den bahsetmektedir. Bizim kendi gözlemlerimize göre şöyle bir liste oluşturabiliriz: Anchusa officinalis (23 gözlem), Carduus acanthoides (19), Centaurea behen (15), Anchusa leptophylla (9), Centaurea solstitialis (6), Marrubium parviflorum (6), Ononis spinosa (6), Astragalus sp. (3), Boraginaceae (2), Echium italicum (2), Achillea coronatum (1), Acroptilon repens (1), Anchusa sp. (1), Carduus sp. (1), Centaurea kotschyi (1), Cephalaria procera (1), Onobrychis tourneforti (1), Salvia angustifolia (1), Salvia virgata (1), Stachys sp. (1), Trifolium pratense (1). Familyalar düşünüldüğünde bu liste şu şekilde genişletilebilir: Compositae (45), Boraginaceae (37), Leguminosae (11), Labiatae (10).
Belgrad yaknlarında (Rusya) Grinfel’d (1978) Sirucidae familyasından koloniyel yaşayan bir kemirgen yuvasında (Citellus suslicus) B. fragrans yuvaları bulmuştur. Biz de Anadolu’da yaptığımız çalışmalar sırasında özellikle bu kemirgenlerin yuvalarının bulunduğu yerlerde B. fragrans’a rastladık.

Maps

Pictures

photo  photo  photo  photo